Nee, we worden niet geboren met een klavier in de hand

We leven in een wereld die steeds meer verbonden is. In ons dagelijkse, professionele en sociale leven is niets nog mogelijk zonder internettoegang. Toch gaapt er een digitale kloof voor een groot deel van de bevolking. Wat als we nu eens een stap achteruitzetten, zoals de Zweden, en de goede oude papieren schoolboeken weer bovenhaalden?

In ongeveer dertig jaar tijd drong de informatica elk aspect van ons leven binnen. Enerzijds maakt ze ons het leven gemakkelijk. Anderzijds laat ze allen wie niet op de kar van de informatisering konden of willen springen links liggen.

Volgens de Internationale Telecommunicatie-unie (ITU) hadden 2,7 miljard mensen – ongeveer één derde van de wereldbevolking – nog steeds geen internetverbinding in 2022. Grote boosdoeners: de kostprijs van internettoegang en het gebrek aan infrastructuur, menselijke en technologische middelen. Maar ook de moeizame toegang tot onderwijs en digitale vaardigheden.

Kinderen worden vaak gezien als ‘digital natives’, geboren met een klavier in de hand. Toch is de werkelijkheid anders. Veel digital natives staan eigenlijk aan de rand van het ‘digitale analfabetisme’[1], met alle sociale gevolgen van dien. Ten eerste beschikken ze maar zelden over een computer. Ten tweede hebben ze tools als Word, PowerPoint of Excel niet onder de knie. Ze weten dus niet hoe ze een zoekmotor moeten gebruiken of een online formulier moeten invullen. Het enige ‘talent’ van jongeren is de manier waarop ze goochelen met de social media. Met andere woorden, de jeugd van tegenwoordig is tegelijk ‘smartphonetovenaar’ en ‘digitaal analfabeet’.

Begin 2024 worden de nadelige effecten van de digitalisering steeds manifester. Wist je bijvoorbeeld dat ze in de VS twaalf jaar geleden zijn afgestapt van schoon schrift ten voordele van tablets en computers? Resultaat: kinderen kunnen niet langer met de hand schrijven! En de postkaarten die ze ontvangen van hun grootouders kunnen ze ook al niet meer lezen.

De Amerikanen werden gevolgd door de Zweden, alvorens die op hun stappen terugkeerden. In 2013 begonnen Zweedse kinderen in de kleuterschool te werken op iPads. Maar de verhoopte resultaten bleven uit. In de internationale ranglijst voor 10-jarigen duikelden de Zweden naar beneden. En het ministerie van onderwijs stelde een overdreven vertrouwen ten aanzien van digitale dragers aan de kaak. Vandaag gebruiken ze daar opnieuw papieren schoolboeken.

“We mogen niemand aan de zijlijn laten staan”, verklaarde de Koning Boudewijnstichting onlangs nog. Ondanks initiatieven de voorbije twee jaar om de toegang tot internet te verbeteren en de digitale cultuur te promoten, lukt het de samenleving niet om de meest kwetsbaren te betrekken bij de digitalisering.

Hoe meer de wereld digitaliseert, hoe meer mensen het risico lopen om de snelle digitale trein te missen. En dat geldt zeker voor mensen met een laag inkomen of diploma, voor 55-plussers en werkzoekenden.

We kunnen het allemaal beamen: voor administratieve vragen krijg je amper nog een echte persoon aan de lijn. Via een bericht word je steevast doorverwezen naar de website. Kortom, voor het minste ben je steeds vaker op internet aangewezen. En dat kan soms wel eens voor problemen zorgen.

Volgens de recentste Barometer voor digitale inclusie verkeert 46% van de 16-74 jarigen in digitale kwetsbaarheid (een stijging sinds de coronacrisis).

In een steeds groter wordende digitale wereld mag ‘digital first’ absoluut geen ‘digital only’ worden. Anders loopt een groot deel van de bevolking het risico op uitsluiting en wordt de digitale kloof alleen maar dieper. Om dit te voorkomen, moeten bedrijven zich bewust zijn van de noden van hun klanten en potentiële klanten. En dat geldt zowel voor de digitalisering als voor het ‘goede oude papier’! Drukwerk en in ruime zin printmedia-oplossingen die veel toegankelijker zijn voor alle delen van de bevolking behouden als inclusief alternatief is de boodschap.

Bron: Barometer voor digitale inclusie

[1] Volgens de vzw Maks, die programmeeropleidingen organiseert voor honderden jongeren in Kuregem en Anderlecht.